Παρακμή

Δημοσιεύω μέρος της εισαγωγής του παραμελημένου και ευτυχώς ημιτελούς παραληρηματικού δοκιμίου μου με τίτλο «Παρακμή» – Αύγουστος 2007

Εισαγωγή

Αυτό που μέσα στη βαθειά σήψη του ο πολιτισμός μας ονομάζει αλλαγή εποχής, μετάβαση σε νέα εποχή ή, πολλές φορές μέσα στον ανυπόφορο ναρκισσισμό του, χαρακτηρίζει θρίαμβο του ελεύθερου κόσμου, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αθλιότητα του πιο αποτυχημένου κοινωνικά είδους ζωής που πέρασε ποτέ από αυτόν τον πλανήτη. Καταστροφική οποιαδήποτε επιλογή του. Φρικτά επώδυνη τόσο για τα υπόλοιπα μαρτυρικά είδη, όσο και για τό μόνο αγαθό μέρος της ύπαρξής του που δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον άνθρωπο ως πρόσωπο, ως ξεχωριστήύπαρξη, ένα θαύμα της δημιουργίας που έχει την εξουσία να αποκτά πρόσβαση προς τα υπόλοιπα θαυμαστά της πλάσης με χίλιους τρόπους, για την ακρίβεια με χιλίους διακοσίους ογδοντα δύο διαφορετικούς τρόπους, εκ των οποίων επίσημα αναγνωρισμένοι από την κοινωνικοπνευματική γραφειοκρατία είναι ευτυχώς μόνο τρεις, ενώ υποψήφιοι στη λαϊκή αγορά είναι άλλοι δύο εκ των οποίων μόνον ο ένας έχει βάσιμες ελπίδες να αναγνωρισθεί. Και λέγω ευτυχώς είναι αναγνωρισμένοι μόνο τρεις τρόποι προσβάσεως στη γνώση, διότι με τον αποκλεισμό αυτό από τους θεσμούς, αφήνεται μία ελπιδοφόρα ελευθερία στο κάθε ανθρώπινο πλάσμα να λειτουργεί κατά φύσιν εξωθεσμικά – όπως θα έλεγε ο θλιβερός πολιτευτής με τον δόλια πτωχό λόγο του. Αυτή η ελπίς που πάντοτε θα σιγοκαίει σαν σπίθα υποδαυλιστική της καύσεως του νεκρού πολιτισμού μας είναι η κινούσα την τέχνη μου ενέργεια, τέχνη που άρχισε με την αισθητική της παρακμής του πολιτισμού που τόσον αγάπησα καθώς μέσα του γεννήθηκα και αυξήθηκα τον προηγούμενο αιώνα, και τόσο μισώ, καθώς δεν ασκεί πλέον καμμία γοητεία πάνω μου. Επιθυμώ να πεθάνω εκτός, – κατά προτίμησιν σε θέση άνω αριστερά της σφαίρας του αθλίου κόσμου μας, που θα είναι πλέον τότε μόνον ιδικός σας, – προσδοκώντας να εύρω στην περιοχή αυτή του από εσάς αποκαλουμένου περιθωρίου, που ονομάζω αυθαιρέτως Ευτοπίαν ή Νέαν Αμπελον, συντρόφους ευφόρους και εκλεκτούς. Αλλά και αν δεν εύρω συντρόφους εκεί, θα υποστώ το τίμημα της μοναξιάς για την χάρη της αλήθειας.

Μετά την περιγραφή της παρούσης καταστάσεως ακολουθεί η ανάλυση των δεδομένων. Αυτό όμως συμβαίνει στην τυπική εμπειριστική επιστήμη. Κι εγώ μπούχτισα μέσα στα όρια και τη στενομυαλιά της μεθόδου αυτής. Γνωρίζω ότι ίσως δεν θα καταφέρω ποτέ θανατηφόρο πλήγμα στο πλοκαμωτό τέρας της μεθόδου που διδάχτηκα και που έχει επιβληθεί σε όλη την οικουμένη. Εν τούτοις επιμένω να μαστιγώνω τα δυνατά του πλοκάμια με όνειρα. Έτσι στην ανάλυση αντιπαραθέτω τις δυνάμεις ενός τεραστίου μεγέθους που άλλοι λεν τύχη, και άλλοι χάρη. Τύχη αγαθή ή χαλεπή, θέση ή άρση της χάριτος, να η μουσική ευλογία των αγγέλων της βούλησης, να η μορφή προβάλλει σαν ήλιος από τα σκοτεινά βουνά φωτίζοντας με καινή αρμονία τα όντα. Κατασκευάζω παίζοντας, μιμούμενος το Δημιουργό όπως τα παιδάκια μιμούνται τους μεγάλους και νοιώθουν την ηδονή που δεν θα νοιώσουν ποτέ άλλοτε, όσο έντονοι κι αν είναι οι οργασμοί που θα πετύχουν με τους αντιπάλους παρτεναίρ. Σ’ αυτούς που δεν πιστεύουν σε Δημιουργό, προτείνω να αντικαταστήσουν με μολύβι τη λέξη αυτή με τη λέξη Έρως ή με τη λέξη Υπέρτατο Ραδίκι, πάντα με κεφαλαία για να τα ξεχωρίζουμε από τα αγοραία…Ο Έρως, άλλο αδικομαλωμένο παιδί που το σύραν στο παζάρι προς εκποίησιν οι κοινωνικοί φορείς, με κοιτάζει μεταδίδοντάς μου τηλεπαθητικά ένα μυστικό κώδικα που δυστυχώς αν σας το πω θα με σταυρώσετε και δεν είμαι έτοιμος γι αυτό αφού πολύ φοβούμαι ακόμη. Φοβούμαι εκτός από την αντίδρασή σας που θα αποξηράνει την χλωρή μου κίνηση,  την δική μου ανταπόδοση του κτυπήματος που θα είναι σαδιστική, και δεν επιθυμώ να επαναλάβω ένα τόσο παλαιό και αποτυχημένο πείραμα όσο εκείνο του μαρκησίου, και μάλιστα απέναντι σε ένα σημερινό κοινο χιλιάδες φορές πιο διεφθαρμένο και υποκριτικό από εκείνο της εποχής του Σάντ. Δεν αξίζει τον κόπο τοιούτο κοινό. Η τέχνη είναι η μόνη διέξοδος, καθώς διαβαίνει όλες αυτές τις απόκρημνες ατραπούς σαν περιστέρι ή σαν γρύπας – το ίδιο είναι στην προκειμένη περίπτωση, γιατί το μόνο που χρειαζόμαστε είναι τα φτερά.

Τί μπορεί να ελπίσει κανείς μιλώντας στις μέρες μας για την τέχνη; Να απελευθερώσει ίσως τον αναγνώστη, αφού βέβαια έχει καταφέρει ένα καίριο πλήγμα στις αλυσίδες που κρατούν τον συγγραφέα δέσμιο του ίδιου του τού φόβου. Ν’ απελευθερώσει τον θεατή από τον περιοριστικό λόγο του προμοντερνισμού, του μετα­μοντερνισμού, αλλά και του ίδιου του μοντερνισμού, που συμ­πληρώνοντας τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, αποσύρεται εθελοντικά σε σκονισμένα ράφια και μισογκρεμισμένα κτίρια, περισσότερο νικημένος από τον χρόνο, παρά από κάποιο άξιο λόγου κίνημα. Θύμα περισσότερο του ανεγκέφαλου νεοφιλελευθερισμού που δεν είναι άλλος από τον νόμο της φθοράς και της σήψης. Ο θάνατος είναι βλαξ, αν δεχθούμε τον ορισμό της βλακείας ως την ενέργεια που προκαλεί ζημιά στους άλλους δίχως να προσφέρει τίποτε στον βλάκα. Μέσα όμως από τους σεσηπότες εγκεφάλους και τις από καιρό αποξηραμένες καρδιές των μεταμοντέρνων επιχειρούντων, θα βλαστήσει ένα δάσος. Και το δάσος αυτό κατατρώγοντας με τις ρωμαλέες του ρίζες τα άχρηστα κουφάρια των αναπτυσσομένων, θα δεσπόζει στην άνω αριστερή πλευρά του λεγόμενου περιθωρίου, όπου η πόλις Ευτοπία ή Νέα Άμπελος αναπτύσσεται. Και ιδού ένας νέος ορισμός της Ανάπτυξης που δίδει ο Μεγακλής Ιβηράτος και που ίσως να ισχύει στη νέα μου πατρίδα:

Ανάπτυξη είναι η νεοφανής οργάνωση των φυσικών μεγεθών και ποιοτήτων των συνιστωσών την πρώτη ύλη, με τρόπο ώστε το προκύπτον οικοδόμημα να είναι έργο υψηλής τέχνης, προϊόν παιγνίου ενηλίκων ή και ηλικιωμένων παίδων, αδιαλείπτως κρινόμενο και αναθεωρούμενο, διαρκώς και υποχρεωτικώς περιοριζόμενο με μηχανισμό αναδράσεως και αδυσώπητο έλεγχο του πολλαπλασιασμού, προς αποφυγήν υπερπλασίας καθώς και αυτόματη ρύθμιση της διαίτης προς αποφυγήν υπερτροφίας. Ο έλεγχος γίνεται εφικτός με την απελευθέρωση των ανθρωπίνων δεξιοτήτων και την αναπόφευκτη διαλεκτική μεταξύ των ποικίλλων προϊόντων τους – που οφείλει να παραμείνει διαλεκτική και όχι ανταγωνισμός – πράγμα που προϋποθέτει τον αποκλεισμό των εμπορικών κανόνων και την αποδοχή των όρων της απελευθέρωσης του βαθέως ανθρώπου και των ικανοτήτων του. Η αποδοκιμασία των εμπόρων που προτείνουν και επιβάλλουν με δόλιο τρόπο τα άχρηστα προϊόντα τους μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη της Ευτοπίας.

Βλέπουμε λοιπόν πόσο μεγάλες μαλακίες μπορεί να γράψει κανείς όταν έχει το θράσος να φαντάζεται Ουτοπίες ή Ευτοπίες, Νέες Ατλαντίδες ή Νέες Αμπέλους. Και βέβαια μπορεί να έχει κανείς δίκιο για τους εμπόρους, αλλά πώς να τους αποκλείσει κανείς; Να θανατώσει τα εκατομμύρια των πονηρών ηλιθίων αυτού του πλανήτη; και τότε θα μείνουν άλλα τόσα εκατομμύρια καλόκαρδων αφελών που συχνά τους ονομάζουμε όλους μαζί κοσμάκη, θα ακολουθήσουν άκριτα σαν πρόβατα κάποιους άλλους αρχηγίσκους, ίσως κάποιους που θα έχουν μάθει πολεμικές τέχνες και θα κατατρομοκρατούν τον κοσμάκη αυτό, ή μπορεί και να τον πείσουν με ανάλογα επιχειρήματα με αυτά που τον έπεισαν τους προηγούμενους αιώνες ότι αν αφήσει τις δυνάμεις της αγοράς ελεύθερες θα κερδίσουν όλοι. Με λίγα λόγια να τον πείσουν για άλλη μια φορά ότι ανακάλυψαν κάποιο άλλο αεικίνητο. Τί να κάνουμε, να τους θανατώσουμε κι αυτούς; μήπως να θανατώσουμε και τον κοσμάκη, ούτως ή άλλως άχρηστος είναι, και άλλως τε υποφέρει ο καημένος. Αλλά και αν ακόμη τους φάμε όλους αυτούς, ένα ακόμη πιο τρομακτικό σενάριο εκτυλίσσεται μπροστά μας: Θα μείνουν οι διανοούμενοι, οι καλλιτέχνες και οι επιστήμονες. Εδώ δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς για το μέλλον τους. Απλούστατα δεν θα επιβιώσουν. Μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες το ανθρώπινο είδος θα εξαφανισθεί μέσα σε φτώχεια, πείνα και αθλιότητα. Και όχι γιατί θα έχει καταστρέψει τη γη, όπως θα έκαναν οι άλλοι λεχρίτες που μόλις σκοτώσαμε, αλλά γιατί θα ξεχάσει να επιτελέσει ζωτικές λειτουργίες, όπως αυτές της αυτοσυντήρησης και της ανα­παραγωγής. Βεβαίως αρέσει πολύ σ’ αυτή την φυλή της ιντελιγκέντσιας να της λες ότι είναι βασανισμένη και σκληραγωγημένη, σχεδόν άτρωτη. Να την νανουρίζεις με ωραία και πονηρότατα στιχάκια που της υπόσχονται άσυλο στη φθορά, της τάζουν την ύπατη ανοσία στον αφανισμό. Να τη διαβεβαιώνεις ότι σε κάθε καταστροφή θα επιβιώνουν και θα κατακυριεύουν την υφήλιο σαν τις κατσαρίδες. Πολύ λίγοι έχουν την επίγνωση της φρικτής παργαμτικότητας ότι άν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί οι ηλίθιοι, οι κουτοπόνηροι έμποροι εξουσιαστές από τη μια και ο αφελής κοσμάκης από την άλλη, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν οι ανίκανοι για οποιαδήποτε φυσική λειτουργία πνευματικοί λεγόμενοι άνθρωποι, οι οποίοι εν τούτοις συνεχίζουν μαζί με τους τυχοδιώκτες, κοσμοπολίτες και διαφόρους άλλους φυγάδες του κόσμου τούτου να είναι το άλας της γης και απολαμβάνουν ακόμη κάποιου – ελαχίστου πλέον – σεβασμού από όλους τους υπολοίπους που υποθετικά στείλαμε στα στρατόπεδα του βλακός θανάτου λίγο παραπάνω. Αλλά και αυτός τούτος ο σεβασμός δεν ξέρω αν οφείλεται σε ειλικρινή αναγνώριση της ποιότητας και αυθεντικό θάμβος μπροστά στο μεγαλείο των πνευματικών ανθρώπων, ή στο γεγονός ότι αυτοί οι διανοούμενοι, καλλιτέχνες και ερευνητές και δημιουργοί γενικώς, προμηθεύουν τον κοσμάκη και τους ηγέτες τους με τά απαραίτητα προϊόντα πολιτισμού που νομιμοποιούν, δίνοντας της μία επίφαση αίγλης και τάχα κουλτούρας, την παρακμιακή τους κατάσταση που σε απλά ελληνικά λέμε κατάντια. Και ιδού! Ο ερευνητής λογοτέχνης που γεμίζει χιλιάδες σελίδες με εκλαϊκευμένη επιστήμη – κοινωνιολογία, ιατρική, φυσική, μαθηματικά, οικολογία, μετεωρολογία, γεωπολιτική, θρησκεία, μεταφυσική, ακόμη και ιστορία, προπαντός ιστορία, προπαγανδίζει την ιδεολογία του κράτους σε όλους τους τόνους. Παληά νόμιζα ότι αυτοί οι μπεστσελεράδες ήταν πουλημένα τομάρια, αλλά αργότερα που απέκτησα περισσότερες εμπειρίες συνειδητοποίησα ότι τους είχα υπερτιμήσει. Δεν είναι παρά απλοί, ταπεινότατοι επαγγελματίες, ανήκοντες περισσότερο στην κατηγορία του κοσμάκη, που δεν έχουν τίποτε άλλο στο μυαλό τους από την καθ’ ομάδας στοχοποίηση των αγοραστών των βιβλίων τους. Έτσι παρασκευάζουν ένα μίγμα κειμένου, κάτι σαν μπεσαμέλ, με διάφορες παραλλαγές της συνταγής που η καθεμία απευθύνεται σε διαφορετική ομάδα, και δεν πρέπει να ξεφύγει πολύ από την βασική συνταγή γιατί τότε θα κόψει η μπεσαμέλ και ο λαός θα χασμουρηθεί. Αν ο επαγγελματίας είναι γάτα, μπορεί στοχεύοντας μ’ ένα σμπάρο δύο, τρία ή και παραπάνω τρυγόνια, ομάδες-στόχους δηλαδή, να πραγματοποιήσει πωλήσεις εκατομμυρίων αντιτύπων. Και αυτό λέγεται λογοτεχνία. Ανάλογα συμβαίνουν σε όλες τις τέχνες, στον κινηματογράφο και στα γράμματα και στις επιστήμες, και οι λόγιοι, οι καλλιτέχνες και επιστήμονες της «ανθρωπότητας» μπορούν να καμαρώνουν για την συμβολή τους στην πολιτισμική άνθηση με την μαζική παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων λαϊκού επιπέδου, με μία δόση ενσωματωμένης έρευνας, για να αποκτούμε και κύρος στον κοσμάκη, καιπολλά πολιτικώς ορθά στρογγυλέματα, για να μη μιλήσω για την πάση θυσία αποφυγή οποιασδήποτε αβλεψίας που θα μπορούσε να προσβάλει έστω και εμμέσως κάποιους συγκεκριμένους πολιτικούς, μαικήνες, οπλισμένους σαν αστακούς περιουσίους ή ουδόλως περιουσίους λαούς, όπως και τρελαμένους επιδόξους μάρτυρες που πάν για τα πιλάφια.

Τί σχέση μπορούν να έχουν οι παραπάνω τεχνίτες με τους προκατόχους τους αστέρες των περασμένων αιώνων; με τον Καμύ, τον Προύστ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Γκαίτε, ή τον Ντισάν, τον Κλέε, τον Πικάσσο, τον Σεζάν, τον Βαν Γκόγκ, τον Μονέ, ή τον Αντονιόνι, τον Μπέργκμαν, τον Αιζενστάιν, τον Κουλέσοφ, τον Κασσαβέτη, τον Ουέλς, τον Μπρέχτ, τον Φλέμινγκ, τον Πλάνκ, τον Παπανικολάου, τονΠαστέρ, τον Πασκάλ, τον Τέσλα; Και στη σαλάτα αυτή των αληθινών σταρ του πολιτι­σμένου κόσμου μπορούμε να προσθέσουμε εκατοντάδες άλλους. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι συνεχίζεται το έργο αυτών με τά αμήχανα κατασκευάσματα που διαβάζω τελευταία, ή για να είμαι πιο ακριβής μισοδιαβάζω, γιατί τα κλείνω πλέον στη μέση μην έχοντας καμμία τύψη συνειδήσεως, αφού το μόνο που μπορεί κανείς να πάρει από αυτά είναι πληροφορίες, και μάλιστα μη ξέροντας ποια από αυτές είναι έγκυρη και ποια φανταστική, ή – το χειρότερο – απλά πολιτικώς ορθή τοποθέτηση του συγγραφέα για να συμπλεύσει με την τρέχουσα – εγκεκριμένη ρότα της εποχής, που επιβάλλει και την επικρατούσα άποψη.

bassò…