UNITAS: Ένα εγχείρημα (2)

Μια συμβολική ιστορία

UNITAS

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην πόλη UNITAS. Η UNITAS, το πολυσύχναστο και έρημο μαζί λιμάνι, όπου οι εικόνες των δρόμων των πηγμένων στον κόσμο που τραγουδάει και χορεύει εναλλάσσονται με έρημα και άδεια χαλάσματα. Εκεί κρύβονται κάποιοι μοναχικοί απόκληροι. Όλα αυτά διακόπτονται συχνά από τον ήχο ενός τραίνου που περνάει χωρίς ποτέ να σταματά, άδειο από επιβάτες. Το λιμάνι της UNITAS αγκαλιάζει με μια πνιγηρή ατμόσφαιρα τον Κρις και τη Λίλυ. Μέσα στην πόλη αυτή τα όνειρα φαντάζουν απίθανα και ουτοπικά, σαν τα πουλιά που περνούν δίπλα στους πανύψηλους γερανούς του λιμανιού. Το όνομα του φανταστικού αυτού λιμανιού, συμβολίζει την Ένωση (UNION-UNITA), παραπέμποντας σε μια ασυνάρτητη και καρναβαλική παγκοσμιοποίηση. Μία κοινωνία ένωσης ασύμβατων μεταξύ τους ατόμων-μονάδων (UNITS), αποχαυνωμένων από μια πορτοκαλί ναρκωτική σκόνη.

Ο Κρις είναι ένας από τους μικροδιακινητές αυτής της ουσίας. «Έβαψα αυτή τη σκόνη πορτοκαλί», λέει ο σκηνοθέτης, «στο εκτυφλωτικό χρώμα της κινάβαρης, γιατί δεν ήθελα να εκληφθεί απλά σαν ένα κοινό ναρκωτικό. Είναι ένα χρωματιστό σύμβολο της ενοποίησης (UNIFICATION) των επιμέρους ιδιωτευόντων μερών (IDIOTS) ενός μηχανιστικού κόσμου. Η “Γερία”, η φανταχτερή ουσία που συμβολίζει την συνθετική συνεκτική κόλλα μιας κοινωνίας μονάδων που ενώνονται προσχηματικά σε μία παγκοσμιοποίηση που ουδόλως αφορά τις μονάδες αυτές, είναι ταυτόχρονα και το επίδοξο όχημα της επιτυχίας, της πραγματο¬ποίησης του ονείρου, μιας πτήσης στην ευτυχία. Τα όντα της ιστορίας μας πιστεύουν ότι μια μικρή ποσότητα αρκεί για να απελευθερωθούν από τα δεσμά τους. Μέσα στην μίζερη χαρά και τον εσωστρεφή έρωτα της ερημιάς που τους δίνει αυτή η συμβολική ουσία οι άνθρωποι της UNITAS διασκεδάζουν τους φόβους τους και την μοιρολατρία στην οποία τους οδηγεί η απόλυτη αποδοχή της εξουσίας».

Αυτή η μοιρολατρία διακρίνει και τον Κρις το βαποράκι, μέχρι που η συμβία του Λίλυ, που την έχει μαζέψει από το δρόμο, αρχίζει να τον πιέζει να κλέψει τους εργοδότες τους και να φύγουν μαζί μακρυά για να «πετάξουν», όπως λέει. Το Θηλυκό επιμένει στην αφυπνιστική, εμψυχωτική αλλά και παράτολμή του παρότρυνση, παρά την άρνηση του συντηρητικού και φοβισμένου Κρις, με αποτέλεσμα να μαλώσουν. Σε κάποια κρίσιμη στιγμή που στην UNITAS γίνονται συλλήψεις, η Λίλυ φεύγει τρομαγμένη από το σπίτι. Από τη στιγμή εκείνη ο Κρις εγκαταλείπει κι αυτός το σπίτι, και οδηγεί ανέκφραστος το σαράβαλό του, μεταφέροντας και μια σημαντική ποσότητα ναρκωτικού που του έμεινε στα χέρια. Μένει μόνος. Η μορφή της Λίλυ όμως δεν εγκαταλείπει τη σκέψη του. Αποφασίζει να κλέψει μία μικρή ποσότητα ναρκωτικού και να πάει να βρει την αγαπημένη του, να την πάρει να φύγουν μακρυά , να πετάξουν! Αφού βέβαια επιστρέψει στο αφεντικό την μερίδα του λέοντος. Ο μικρός και έντρομος ανθρωπάκος κάνει την μικρή και φοβισμένη υπέρβαση που του αντιστοιχεί. Οι βεβιασμένες αποφάσεις σε λάθος χρόνο, χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία, αποσπασματικές, πρόχειρες, άψυχες, που χαρακτηρίζουν το άτολμο και δυσκίνητο πλήθος δεν μπορούν παρά να καταλήξουν σε καταστροφή. Η Λίλυ φιλοδοξεί να πλουτίσει, να ανακουφιστεί από μία αναξιοπρεπή ζωή. Αλλά ο φόβος μπροστά στην επιβολή, στην καταστολή αλλά και την πονηρία της εξουσίας δεν μπορεί να ξεπεραστεί από την ονειροπόλο πόρνη. Και όσο γενναίος και αν της φαίνεται ο καλός της πού επέστρεψε να την πάρει, επικρατεί το αίσθημα της αυτοσυντήρησης. Η σκύλα έχει μείνει μόνη πια. Περιφέρεται. Επιβιώνει. Δύσκολο πλέον να παρασυρθεί σε ρομαντισμούς. Παρ όλα αυτά κλονίζεται. Το σκέφτεται. Η απόφαση δεν είναι εύκολη. Ο πιο εύκολος δρόμος είναι ο καιροσκοπισμός. Είναι ανοικτή μέχρι το τέλος και δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι στο τέλος θα επιλέξει την λύση της δικής της επιβίωσης. Αλλά θα έχει δίκηο στην επιλογή της; Ο Κρις και η Λίλυ τρέχουν μέσα στην πολυσύχναστη αλλά και έρημη UNITAS για να πετάξουν, τρέχουν για να σωθούν. Η προδοσία, προαιώνιος φορέας της ήττας, κλείνει απότομα τον κύκλο με δύο παράλυτα μοναχικά κορμιά που αλληλοκατηγορούνται σε ένα κρεσέντο παραλογισμού.

Το εγχείρημα UNITAS

Η ταινία UNITAS είναι μια απόπειρα παραγωγής χαμηλού κόστους με υψηλές προδιαγραφές. Είναι ένα εγχείρημα που, επιστρατεύοντας τεχνικές καθαρά κινηματογραφικές και αποφεύγοντας τη χρήση ειδικών ή ψηφιακών εφέ, προσπαθεί να δημιουργήσει όλες τις προϋποθέσεις για την όσο το δυνατόν πιο έντεχνη, ατμοσφαιρική, υποκριτικά στιβαρή, εικαστικά προσεγμένη και εκφραστικά πλούσια απόδοση ενός πολύ απλού, αλλά όχι προσχηματικού σεναρίου. Σκοπός του εγχειρήματος αυτού είναι να αποδείξει ότι δεν είναι αδύνατη η πορεία προς ένα πολύ καλύτερο νέο σινεμά μέσω των ψηφιακών ευκολιών στην παραγωγή. Αλλά και να προτείνει την μελλοντική ανάκτηση της κινηματογραφικής μαγείας με οικονομικά και ευέλικτα συνεργεία, χρησιμοποιώντας την εκφραστική επινοητικότητα στην οποία μας σπρώχνει η τεχνολογία, απορρίπτοντας την τόσο δεσμευτική ανάγκη για τεράστια και δυσκίνητα συνεργεία και πανάκριβες παραγωγές που πνίγουν την δημιουργικότητα και χαντακώνουν την φαντασία.

Στην UNITAS του Κωστή Μπασογιάννη ερευνήθηκαν σε βάθος οι δυνατότητες που μπορούν να προσφέρουν η σοβαρή σκηνογραφική, φωτογραφική και σκηνοθετική εργασία σε συνδυασμό με μία PANASONIC DVX-100 mini DV στο χέρι. Η ομάδα παραγωγής της UNITAS, εργάστηκε για να συμβάλλει με μία ακόμη ταινία στο ορμητικό ψηφιακό κίνημα της εποχής μας που έχει ταράξει τα νερά της διεθνούς παραγωγής ταινιών, για να μπορεί πλέον να πει κανείς ότι αυτό το είδος της best buy κινηματογραφίας, όταν παράλληλα με τη δική της νέα αισθητική, κρύβει μέσα της πολλά στοιχεία και αναφορές από δεκάδες κινηματογραφικά ρεύματα, εκμεταλλευόμενη την εμπειρία ενός και πλέον αιώνα ακριβού κινηματογράφου, είναι σε θέση πλέον να καταλάβει τη θέση που της ταιριάζει στο σινεμά. Παράλληλα και σε συλλειτουργία και βεβαίως όχι σε ανταγωνισμό με τις ψηφιακές ταινίες που δίνουν βάρος στα ψηφιακά εφέ, η UNITAS προτείνει την αξιοποίηση των αμιγώς κινηματογραφικών εκφραστικών μέσων όπως το μοντάζ. Η αντίληψη ότι ο ψηφιακός κινηματογράφος σημαίνει και προϋποθέτει χρήση όλο και πιο πρωτότυπων ψηφιακών εφέ, υπήρξε θέμα συζήτησης στη Θεσσαλονίκη, όπου η UNITAS χαρακτηρίστηκε πολύ “κινηματογραφική”. Αυτό το χαρακτηρισμό οι παραγωγοί της ταινίας τον βρήκαν πολύ κολακευτικό, παρ όλο που απ’ ότι φάνηκε κάποιοι είχαν αντίθετα γούστα. Ανεξάρτητα όμως από αυτές τις αντιλήψεις, η ταινία αυτή έχει να προτείνει πολλά:
Το θέαμα και η ατμόσφαιρα, η προσέγ¬γιση και η ανάδυση των χαρακτήρων μέσα από τη δράση, τα χρώματα και η σύνθεση του κάδρου, η εκφραστική κίνηση της κάμερας, η σινεματική λογική που δίνει το film-like 25 Progressive της DVX-100, η χρήση του τηλέφακου που παραπέμπει στο New American Cinema του ’70, η σχέση κάμερας και ηθοποιού που έχει τις ρίζες της στον John Cassavetes, ο οποίος άλλωστε αποτελεί και το πρότυπο για την διεύθυνση ηθοποιών, η χρήση ντοκουμενταρίστικων εικόνων με σκοπό να κτιστεί ατμόσφαιρα και ρυθμός, το πολύχρωμο πάντρεμα πλάνων από Αθήνα, Κερατσίνι, Κούβα, Βαρκελώνη για την εικονική σύνθεση της ανύπαρκτης τριτοκοσμικής UNITAS, δια μέσου ενός καταιγιστικού μοντάζ που προσπαθεί να αποφύγει την βιντεοκλιπίστικη συνταγή, είναι τα κυριότερα εκφραστικά όπλα της UNITAS.

Οι εκφραστικές προτάσεις της ταινίας εκτός από τα παραπάνω, ειναι κρυμμένες σε γρίφους όπως η κατασκευασμένη γλώσσα των ειδήσεων, που ηχητικά μοιάζει λατινογενής με κάποια στοιχεία ελληνικής, αλλα στην πραγματικότητα είναι μια γλώσσα ανύπαρκτη που κατασκευάστηκε ειδικά για τη σκηνή αυτή, με στόχο να μήν την καταλαβαίνει κανείς στον κόσμο. Είναι το ιδίωμα της UNITAS. Υπάρχουν σκηνές με πολλαπλές και σύνθετες αναφορές εμπνευσμένες από κλασσικές σκηνές του παγκόσμιου κινηματογράφου. Χαρακτηριστική είναι η μεσαία σκηνή της ταινίας, η κρίση της Lily. Εμπνευσμένη από τις ανάλογες σκηνές του PULP FICTION του Tarantino, της ταινίας FACES του Cassavetes και του αριστουργήματος του Preminger THE MAN WITH THE GOLDEN ARM. Υπάρχουν και μικρά φευγαλέα αποσπάσματα – συμβολικές αναφορές – που φαίνονται από την τηλεόραση από τις ταινίες CABARET, DOWN BY LAW, MARTIMONIO ALL’ITALIANA, THE MAN WITH THE GOLDEN ARM και BLUE ANGEL.

UNITAS
(εγχρωμο, 75 min)

Σκηνοθεσία: Κωστής Μπασογιάννης
Σενάριο: Σπύρος Ανδρέας Παπαδάτος, Κωστής Μπασογιάννης
Φωτογραφία: Κωστής Μπασογιάννης
Μουσική: Άκης Θεοτοκάτος
Ήχος: Θοδωρής Μπαμπούρης
Σκηνικά: Σπύρος Ανδρέας Παπαδάτος
Κοστούμια: Κατερίνα Προκοπάκη
Μοντάζ: Κωστής Μπασογιάννης
Μακιγιάζ: Μαρία Παπαγεωργίου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ζωή Μαντά
Διευθυντής Παραγωγής: Πέτρος Παπακυριακού
Παραγωγή: Κωστής Μπασογιάννης

Παίζουν:
Σπύρος-Ανδρέας Παπαδάτος, Κατερίνα Σαβράνη, Αθηνά Παππά, Νίκος Τουλιάτος, Ρένος Μάντης, Πάνος Γαρμπής, Λαρίσα Βέργου, Ευγενία Δελιαλή.

Bassò…

UNITAS – ένα εγχείρημα

 

Μικρό απόσπασμα από τις αναμνήσεις μου από τη δημιουργία της ταινίας UNITAS

…Η προοδευτική γένεση των διαφόρων επιπέδων του έργου, βασίστηκε σε δική μου πρωτοβουλία, αλλά δεν θα μπορούσε να είναι εφικτή αν δεν γινόταν ένα υπέροχο θαύμα. Ο Σπύρος Ανδρέας και η Κατερίνα έδειχναν οτι περίμεναν τις αλλαγές που κάθε φορά  τους πρότεινα. Μου είχαν δώσει την εντύπωση ότι δεν είχαν την ψευδαίσθηση ότι θα ξεμπερδεύαμε γρήγορα από αυτή την ιστορία, και ότι πίστευαν ότι αυτό ήταν το σωστό. Είχαν την νοοτροπία του αληθινού ηθοποιού, που συνειδητοποιεί ότι είναι ανάγκη να φθάσει στα όρια της αντοχής του και ενδεχομένως θα τα ξεπεράσει, για να μας χαρίσει  μία καλή ερμηνεία. Ενώ δούλευα εγώ, δούλευαν κι αυτοί μαζί Έτσι όχι μόνο ήταν έτοιμοι και πρόθυμοι για κάθε εξέλιξη, αλλά σχεδόν πάντα είχαν έτοιμη και τουλάχιστον μία δική τους πρόταση για μένα, στην υποκριτική, το σενάριο και κυρίως στους διαλόγους. Είχα πάρει απόφαση να μη μοιραστώ μαζί τους την πρόθεσή μου να δουλέψω τόσο πολύ τα επίπεδα του έργου, αλλά δεν άργησα να καταλάβω ότι έπρεπε να το κάνω. Με έπεισαν με την συμπεριφορά τους ότι όχι μόνο δεν θα εμποδιζόταν στην αποστολή τους από μια τέτοια θεωρητικολογία, αλλά αντίθετα θα τους εκτόξευε προς τα πάνω τόσο την διάθεσή τους, όσο και την έμπνευσή τους στη δημιουργία των χαρακτήρων του Κρις κα της Λίλυ. Έτσι τους ανακοίνωνα πριν από σχεδόν κάθε πρόβα μόνο αυτές της εξελίξεις για τις οποίες  ήμουν σχεδόν βέβαιος. Η διαδικασία είχε πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Και αυτά συνέβαιναν στα πλαίσια ενός άλλου θαύματος, που δεν θα μπορούσα ούτε στα πιο τολμηρά μου όνειρα να συλλάβω. Ο χώρος για τα γυρίσματα των σκηνών του σπιτιού, ήταν και ο χώρος που κάναμε τις πρόβες και τα πειράματά μας για τρείς και πλέον μήνες. Και αυτό χάρη στον Καλό Άγγελο της ταινίας, που δεν ήταν άλλος απ΄τον Αποστόλη Γκίνη…

Bassò…

Πού είναι η δημόσια συζήτηση;

Εισήγηση για διάλογο σε διάφορα blogs στο internet

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εξέγερση του Δεκέμβρη και οτιδήποτε γίνεται αυτή την εποχή στην Ελλάδα, προκαλεί οχι μόνο το ενδιαφέρον, αλλά και γονιμοποιεί τη σκέψη προοδευτικών και αντιδραστικών δυνάμεων σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Αναλυτές όπως ο Richard Thieme, που προσωπικά δεν συμφωνώ και σε πολλά μαζί του, λέει μεταξύ άλλων θέτοντας το θέμα της σχετικής μακαριότητας του Αμερικανικού λαού σχετικά με τα τεκταινόμενα στην παγκόσμια οικονομία:

…”The astonishing thing about this country, at the present moment, is that our rage took the form of lowering the approval rating of our leaders and voting them out of office in the belief, apparently, that we might rebuild trust. Is that good will, a belief in democracy and its processes that distinguishes Americans for the moment from rioting Greeks in the streets of Athens ? Or are we simply stunned for the moment, trying to understand the enormity of what just happened”?…

Είναι πολύ βαρετή δουλειά να τα μαζεύει κανείς όλα αυτά μαζί και να τα διανέμει στους έλληνες για να καταλάβουν ότι αυτό που έγινε το Δεκέμβρη, αποτελεί πλέον ιστορικό γεγονός μεγάλης εμβέλειας, παρ όλη την απλοική, άναρθρη σχεδόν άλογη υπόστασή του, ήρθε σε μία στιγμή που πολλοί αλλοι λαοί δεν είχαν το μομέντουμ να στήσουν μια τέτοια σκηνή εξέγερσης. 

Η συγκυρία είναι τέτοια σε παγκόσμιο επίπεδο, που καμμία πλευρά δεν μπορεί να έχει την πολυτέλεια να μή ΣΚΕΠΤΕΤΑΙ, ΑΝΑΛΥΕΙ, ΝΑ ΜΗ ΜΠΕΙ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΔΙΑΛΟΓΟΥ, ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ με σκοπό την τελική επικράτηση κάποιας ή κάποιων νέων τολμηρών απόψεων που θα δώσουν μια ΠΡΟΤΑΣΗ που όλοι ποθούμε να γεννήσει ο νους του ανθρωπου και να προχωρήσει τα πράγματα. Η τόλμη αυτή δεν μπορεί παρά να λάβει χαρακτήρα αμφισβήτησης των πάντων, ακόμη και των ίδιων των αγκυλώσεων αυτού που μέχρι τώρα ονομάζουμε και βιώνουμε σαν ΠΡΟΟΔΟ!

Θέματα τρομακτικά ανακύπτουν. Όχι μόνο της καταστροφής της γής, αλλά και πολύ πιο βραχυπρόθεσμα σχέδια μερικών, όπως πχ της αντιμετώπισης των φαινομένων υπερπληθισμου, με νέου τύπου “τελικές λύσεις”, πάνω στίς οποίες πιστεύω ακράδαντα ότι παρακολουθήσαμε ένα πείραμα in vivo στη Γάζα. Τα νούμερα των θυμάτων μπορεί να αλλάξουν και να τα δούμε να πολλαπλασιάζονται.

Ο πόλεμος που ασκείται εναντίον κάθε κυβέρνησης που διανοείται έστω να ασκήσει κάποια κοινωνική πολιτική είναι επικοινωνιακός και πιάνει δυστυχώς στους πολίτες των προηγμένων κρατών, αφού έχουμε εθισθεί πλέον στην “οσμή των πτωμάτων”

Είναι τεράστια η ανάγκη ύπαρξης σοβαρής συζήτησης για την επόμενη πρόταση. Φοβάμαι ότι όλοι γενικολογούμε και γκρινιάζουμε για κάθε ένα επιμέρους ζήτημα γιατί ενώ υποψιαζόμαστε – κάποιοι από μάς ίσως και να γνωρίζουμε καλά – ότι τα περιθώρια στενεύουν, δεν έχουμε το θάρρος να προτείνουμε οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι σκληρό, επώδυνο για την κακομαθημένη εξήντα χρόνια τώρα ψευτοειρηνική και ψευτοδημοκρατική μας βιωτή, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ανελεύθερο, αντιδημοκρατικό ή και μη ειρηνικό. 

Όταν δεν μπορεί ένα ολόκληρο αριστερό κίνημα να χτυπήσει αλύπητα τον πιο σκληρό και απατηλό καπιταλισμό που υπήρξε ποτε στην Ιστορία,τώρα που βρίσκεται στην βαθειά του οικονομική πολιτική και ΥΠΑΡΚΤΙΚΗ κρίση, να τον τσακίσει κυριώς με αυτό που απο τότε που γεννηθήκαμε βιώσαμε σαν πλεονέκτημα των αριστερών και ελευθεροφρόνων ανθρώπων (μια και τον όρο φιλελεύθερος τον έχουν καπαρώσει αιώνες τώρα οι καπιταλιστές), τη σκέψη δηλαδή και την διανόηση, πού μπορεί κανείς να ελπίσει; Και όταν θρασύτατα οι ευκαιριακοί επιχειρηματίες και βιομήχανοι και οι πολιτικοί εκμηδενίζουν οποιονδήποτε τολμήσει να εκφράσει δημόσια τη γνώμη ότι όλα τα επιχειρήματα της αγοράς της ζούγκλας κατάρρευσαν με την ζητιανιά των εταιρείων προς τους λαούς, προς τα ίδια δηλαδή τα θύματα τους, πού είναι ο λόγος εκείνος που θα τους κατατροπώσει και θα δώσει στον κόσμο τό θεωρητικό έρεισμα να εξεγερθεί;

Πιστεύω ότι στην Ελλάδα μπορεί να υπάρξει τεράστια συζήτητση και πολύ παραγωγική και αποτελεσματική συλειτουργία όλων, για να σχεδιαστούν νέα μοντέλα πολιτικής σκέψης. Έχουμε αργήσει, γιατί η συγκεκριμένη πολιτική διεργασία δεν μπορεί να είναι αστραπιαία, για πολλούς λόγους. Αναφέρω μόνο την αναπόφευκτη διαφοροποίηση βασικών φιλοσοφικών απόψεων που θα δημιουργήσει διαλεκτικές αλλά και έριδες και βαθείς διχασμούς νεοφανείς και απόλυτα ιστορικά γόνιμους. Πού είναι αυτή η δημόσια συζήτηση; Πρέπει να υπάρξει. Και μάλιστα σε καθεστώς ελευθερίας, αλλοιώς η κατάσταση θα πέσει σε χέρια σιδερένια και αυθαίρετα και τότε χαθήκαμε. . .

 

Κωστής Μπασογιάννης

Φεβρουάριος 2009