Συνέντευξη του Κωστή Μπασογιάννη το “Πρώτο Πλάνο”

 

Συνέντευξη του Κωστή Μπασογιάννη στην εφημερίδα του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης «Πρώτο Πλάνο» και στο Βαγγέλη Ρητά, με αφορμή τη συμμετοχή της ταινίας του «UNITAS” στο τμήμα Digital Wave του φεστιβάλ.

Βαγγέλης Ρητάς: Στην ταινία σας τα εκφραστικά μέσα εναλλάσσονται. Τι θέλατε να πετύχετε με αυτή την επιλογή σας;

Κωστής Μπασογιάννης: Το τεράστιο οπλοστάσιο εκφραστικών μέσων που διαθέτει από τη φύση του ο κινηματογράφος πάντοτε με γοήτευε. Η απλή ιστορία της συγκεκριμένης ταινίας κυριολεκτικά κραύγαζε και μου διαπερνούσε το νου το αίτημα της να μη τσιγκουνευτώ και να της  χαρίσω  μία μορφική αρματωσιά όσο το δυνατόν πιο πλούσια, στα πλαίσια βέβαια των δυνατοτήτων της παραγωγής. Έτσι δεν δίστασα να παραθέσω ατμοσφαιρικές και ανορθόδοξες μοντάζ σεκάνς δίπλα σε τυπικούς διαλόγους, που καταλήγουν σε άγριες ρεαλιστικές σκηνές κρίσεων και σε τυπικά στημένες νατουραλιστές σκηνές με χαρακτήρα εστέτ.  Με τον τρόπο αυτό η κάθε σκηνή αποκτά μια αυτονομία, μια και δεν είναι μοναδικός στόχος της ύπαρξής της η υπηρέτηση της πλοκής της ιστορίας, αλλά και η δημιουργία ενός γοητευτικού θεάματος. Μόνο που στην UNITAS η γοητεία δεν επιδίωξα να είναι ούτε γκλαμουριά ούτε  στείρα επίδειξη τεχνικής. Προσπάθησα απλά να χτίσω μια ατμόσφαιρα γοητείας του κακού, όπου μέσα της θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και κάποιοι συμβολισμοί. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αν δεν σπάσει κάπως αυτό που λέμε «συνέπεια»

Βαγγέλης Ρητάς: Κατά πόσο το αποτέλεσμα της ταινίας αποδίδεται στους ηθοποιούς σας και πως δουλέψατε με αυτούς;

Κωστής Μπασογιάννης: Η ταινία υποστηρίχτηκε πολύ από τους ηθοποιούς.  Δουλέψαμε πολύ στις πρόβες την ρεαλιστική πειστικότητα των χαρακτήρων και των διαλόγων, κάτι που πίστεψα σχεδόν φανατικά ότι θα έδενε αρκετά καλά και αντιστικτικά με τον εξπρεσιονισμό κάποιων άλλων σκηνών και με τους διαφόρους συμβολισμούς που επιδίωξα. Ο Σπύρος Ανδρέας Παπαδάτος και η Κατερίνα Σαβράνη δούλεψαν μαζί μου με πάθος κάθε σκηνή. Ο Παπαδάτος δίδαξε την Σαβράνη τον τρόπο να μετατραπεί σε Λατινοαμερικάνα. Με την επιμονή και το πείσμα της πιστεύω ότι η Κατερίνα τα κατάφερε. Πολλά σημεία έγιναν εφικτά χάρη στον αυτοσχεδιασμό.  Στο σημείο αυτό οδηγοί μου είναι οι Κασσαβετικοί τρόποι καθοδήγησης, που χαρακτηρίζονται από μία ελαστικότητα και ελευθερία στην ερμηνεία. Εξελίσσαμε συνέχεια τους διαλόγους για να πετύχουμε την μεγαλύτερη δυνατή ευστοχία.  Η παρουσία τέλος της εκφραστικότητας της Αθηνάς Παππά στο ρόλο της τραγουδίστριας  δείχνει  πόσο καταλυτικά μπορεί να λειτουργήσει στο σινεμά ο καλός ηθοποιός λέγοντας απλά ένα τραγούδι.

Βαγγέλης Ρητάς: Έχετε δουλέψει και στο θέατρο ενώ αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία σας. Πόσο διαφορετική υπήρξε η δημιουργία της για σας;

Κωστής Μπασογιάννης: Ελάχιστες και περισσότερο διαδικαστικές διαφορές. Όσο και αν πολλοί επιμένουν ακόμη να διαχωρίζουν αυστηρά τις τέχνες του Θεάτρου και του Κινηματογράφου, πιστεύω ότι εκατό χρόνια κινηματογράφου έχουν επηρεάσει καταλυτικά τον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Τόσο πολύ, που  όλες οι δραστηριότητες της ζωής μας, οι εντυπώσεις,  η εμπειρία, η γνώση, ακόμη και η βαθύτερη μέθεξη των όντων περνάει σε μας πλέον μέσα από ένα «μετακινηματογραφικό βλέμμα».  Έτσι και το Θέατρο δεν είναι πια εκείνο που ήταν πριν εκατό χρόνια. Στην παράσταση  που ανεβάσαμε τον Μάιο, χρησιμοποίησα βίντεο, κινηματογράφο ζωντανή μετάδοση και θέατρο, σχεδόν ισότιμα. Η δημιουργία είναι πάντα η ίδια, αλλάζουν μόνο λεπτομέρειες. Και για όσους επιμένουμε να πειραματιζόμαστε και να κάνουμε έρευνα, μέχρι να πούμε το «Εύρηκα», μέσα στο εργαστήριό μας γίνονται σημεία και τέρατα. Αναμιγνύουμε πράγματα με τρόπους που κάποιοι θα το θεωρούσαν ιεροσυλία. Έχεις κάποια όπλα και τα χρησιμοποιείς με τον τολμηρότερο δυνατό τρόπο, με αποκλειστικό σκοπό να λειτουργήσουν μαγικά στον αποδέκτη θεατή και όχι απλώς να κατασκευάσεις κάτι αλλόκοτο. Αυτή θεωρώ ως βάση της δημιουργίας και ισχύει σε όλες τις τέχνες.

Βαγγέλης Ρητάς: Τι σημαίνει για σας η δημιουργία μιας ταινίας; Το γεγονός ότι με τη χρήση της νέας τεχνολογίας η κατασκευή της είναι πιο εύκολη υπάρχει περίπτωση να υπονομεύει το τελικό αποτέλεσμα ή το αντίθετο;

Κωστής Μπασογιάννης: Δεν νομίζω ότι η δημιουργία μιας ταινίας είναι πιο εύκολη σήμερα. Απλά κάποια μέρη της διαδικασίας  της παραγωγής  είναι πιο εφικτά σε σχέση με το παρελθόν. Κι αυτό γίνεται γιατί δεν απαιτούνται πια οι χρονοβόρες και πανάκριβες διαδικασίες που  κυριολεκτικά εξουθένωναν τον δημιουργό οικονομικά και κυρίως τον περιόριζαν καλλιτεχνικά. Παρ’ όλο ότι είμαι λάτρης της αισθητικής του celluloid, όχι μόνο στο αποτέλεσμα αλλά και σε όλα τα στάδια παραγωγής,  πιστεύω η ψηφιακή εξέλιξη όχι μόνο δεν υπονομεύει το αποτέλεσμα, αλλ’ αντιθέτως δίνει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες σε όλους τους ενασχολούμενους με το σινεμά. Αυτό που ευτυχώς υπονομεύεται από αυτή την εξέλιξη, είναι ένας εξωπλασματικός τεχνικός ακαδημαϊσμός που έχει ήδη σχεδόν εκπνεύσει, και κάνει τους τελευταίους του άτεχνους σπασμούς  στις μέρες μας, επιβάλλοντας ακόμη τεχνικούς σεναριακούς και σκηνοθετικούς νόμους και συνταγές. Όσοι θα υποκύψουν στο φόβο μιας τέτοιας αναχρονιστικής κριτικής, κατασκευάζουν άψυχα πράγματα, που ποντάρουν μόνο στο να βρουν αποδοχή από το ταλαιπωρημένο κοινό της εποχής μας με κοινοτοπίες και μπόλικη πολιτική ορθότητα.

 

 

Συνέντευξη του Κωστή Μπασογιάννη στο Shortfilm.gr

Πρόκειται για την συνέντευξη που έδωσε ο Κωστής Μπασογιάννης  στην Βικτώρια Μοντζέλλι στις , λίγο πριν την πρεμιέρα της ταινίας του “ΥΓΡΗ ΕΡΗΜΟΣ” στο Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας. Δημοσιεύτηκε στις 24/9/2005.

Τι σημαίνει για εσάς η περιπέτεια της παραγωγής μιας μικρού μήκους ταινίας;

Η παραγωγή κάποιας ταινίας, ανεξάρτητα από τη διάρκειά της, είναι ένας μόνιμος στόχος για μένα.  Βρίσκομαι ανά πάσα στιγμή σε κάποιο στάδιο παραγωγής κάποιας ταινίας. Από την ιδέα και την ανάπτυξη κάποιου σεναρίου έως τη μέριμνα για τη σωστή προβολή της. Αυτό δεν είναι επίπονο για μένα, είναι ο χαρακτήρας του καθημερινού μου βίου.

Τι σημαίνει για εσάς μια συμμετοχή στο Φεστιβάλ της Δράμας;

Η ταινία «ΥΓΡΗ  ΕΡΗΜΟΣ» συμμετέχει στο διαγωνιστικό σπουδαστικό τμήμα του φεστιβάλ της Δράμας. Είναι η πρώτη μου ταινία που ξεπέρασε τα όρια μιας σπουδαστικής άσκησης και θεωρήθηκε ικανή να διαγωνισθεί στο φεστιβάλ. Η σημασία αυτού του γεγονότος είναι προφανής. Έως τώρα πήγαινα στο φεστιβάλ ως επισκέπτης ήρθε η ώρα να δω και μια δική μου ταινία στο πανί.

Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τον κινηματογράφο και πως αντιλαμβάνεστε εσείς τον συγκεκριμένο χώρο;

Με το σινεμά ασχολούμαι από το 1974. Παιδάκι σχεδόν τότε γυρνούσα, μόνταρα και μίξαρα ταινίες 8mm και super 8. Αυτό κράτησε περίπου μία οκταετία και τελείωσε άδοξα με την κλοπή της αγαπημένης μου Cannon 814.  Αξιώθηκα τελικά να σπουδάσω κινηματογράφο δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, αφού προηγουμένως, εκτός από την επιστήμη μου, ασχολήθηκα με γράψιμο, εικαστικά, θέατρο, αρχιτεκτονική και φωτογραφία. Όλα αυτά βρίσκουν τώρα την έκφρασή τους στο σινεμά, που, ούτως ή άλλως, ήταν το παιδικό μου όνειρο. Όσο για το «χώρο», μετά την πρώτη πενταετή επαφή μου μαζί του, έχω να πω «η φτώχεια φέρνει γκρίνια». Και μακάρι η ένδεια να είναι μόνο οικονομική.

Τι προσδοκείτε με τη φετινή σας συμμετοχή στο Φεστιβάλ της Δράμας και τι περιμένετε να συμβεί μετά;

Ποιος δεν θα ήθελε βέβαια μία διάκριση σε ένα φεστιβάλ; Δεδομένου όμως ότι δεν μπορούν να βραβευθούν όλοι, δεν είναι αυτή η βασική μου προσδοκία. Πιστεύω ότι αυτό που μπορεί να προωθήσει τα πράγματα είναι η εύρεση καταλλήλων εταίρων, συνεργατών, συνομιλητών, ακόμη και «αντιπάλων». Να τεθούν τα ερωτήματα και να βαλθούμε όλη την υπόλοιπη χρονιά να τα απαντήσουμε. Με σκέψη, άσκηση και ταινίες βεβαίως. Αυτά όταν κατορθώσουμε να ξεφύγουμε από την αμυντικά αμήχανη αφασία που μας ταλαιπωρεί.

Το τελικό αποτέλεσμα της συγκεκριμένης ταινίας -που θα συμμετάσχει στη Δράμα- απέχει πολύ από το αρχικό πλάνο που είχατε στο μυαλό σας όταν πραγματοποιήσατε τη σύλληψη της ιδέας;

Δεν ξέφυγε από την αρχική ιδέα, αλλά προχώρησε πολύ μορφικά, δεδομένου ότι κάποια στιγμή αποφάσισα να κατασκευάσω ένα σκηνικό από την αρχή και να αναλάβω εγώ τη φωτογραφία. Αποτέλεσε επίσης ευχάριστη εξέλιξη το γεγονός ότι η Emmanuelle Simon ανέλαβε τον σχεδιασμό και το μοντάζ του ήχου της ταινίας. Μαζί με τον Κώστα Βαρυμποπιώτη και τον Λάζαρο Καραγιάννη έδωσαν στην ταινία την ηχητική υποστήριξη που χρειαζόταν.

Μια ανεξάρτητη παραγωγή πάντα συναντά πολλά προβλήματα. Πείτε μας λίγα λόγια για τις δυσκολίες που βγήκαν κατά τη δημιουργία της ταινίας που σχετίζονται με τα έξοδα αλλά και την υλοποίηση του στόχου σας…

Η πρώτη μου αυτή εμπειρία μου δίδαξε ότι η οργάνωση και η τεχνογνωσία από πλευράς δημιουργού οδηγεί σε τεράστια εξοικονόμηση πόρων. Αντίθετα, η άγνοια και η τσαπατσουλιά μπορεί να καταδικάσει μια ταινία. Πιστεύω ότι όποιος αγαπάει το σινεμά κάνει τελικά την ταινία του, όσο λίγα χρήματα και αν διαθέτει. Οι αμερικανοί λοουμπατζετάδες λένε: «any idiot can make a movie with fifty million bucks».

Απευθυνθήκατε σε κάποιον φορέα για να στηρίξει την προσπάθειά σας; Πήρατε υποσχέσεις που έμειναν στα λόγια;

Όχι. Από αυτά που ακούω, φαίνεται ότι αυτά τα προβλήματα θα τα αντιμετωπίσω στο μέλλον. Είναι όμως δική μου ευθύνη να βρω τη λύση. Δεν θέλω να χάσω το μισό μου χρόνο μου στηρίζοντας τις ελπίδες μου σε μηχανισμούς που δεν λειτουργούν και τον άλλο μισό γκρινιάζοντας μετά που δεν με παίξανε…

Γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο για την ταινία σας; Τι περιέχει από την υπόθεση της;

Η απόλυτη Έρημος του όντoς προ του θανάτου, η Υγρή, μουχλιασμένη ύπαρξη μέσα στο σκοτάδι της λήθης που, έστω και την τελευταία στιγμή, φωτίζεται και καθαρίζει μέσα από την επίγνωση του εαυτού της.

Ποιο ήταν το ερέθισμα που σας ώθησε να δημιουργήσετε τη συγκεκριμένη ταινία σας;

Η έκπληξή μου ένα βράδυ πριν κοιμηθώ. Όταν έσβησα το φως συνειδητοποίησα, για πρώτη φορά μετά από σαράντα χρόνια, πόσα πολλά φώτα έχει το σκοτάδι.

Εμπνευστήκατε την ταινία σας ψάχνοντας μια νέα ματιά των πραγμάτων;

Μία τέτοια συνεχή έρευνα ορίζω ως ανθρώπινη ζωή.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλατε να περάσετε από την ταινία σας;

Δε θέλω να περάσω κανένα μήνυμα. Θα ήμουν ευχαριστημένος αν ο θεατής μπει στ’ αλήθεια για δεκατέσσερα λεπτά σε ένα χώρο πεντέμισι τετραγωνικά, όσο το εμβαδόν του κελιού των ηρώων της ταινίας, και ζήσει τη σημαντική στιγμή τους.

Οι ήρωες σας είναι αληθινοί ή κατασκεύασμα της φαντασίας σας;

Μοιάζουν να είναι ο ένας κατασκεύασμα της φαντασίας του άλλου, είναι όμως και οι δύο αληθινοί.

Το ταξίδι της δημιουργίας είναι σημαντικότερο από την διάκριση;

Η διάκριση μπορεί να μην έρθει ποτέ, το ταξίδι της δημιουργίας δεν μπορεί να ακυρωθεί από τίποτε.

Σε περίπτωση που σας επιλέξει η επιτροπή και κερδίσετε κάποιο από τα βραβεία θα συμμετάσχετε και του χρόνου στον θεσμό;

Θα συμμετέχω όσο μπορώ, όσο προλαβαίνω. Ένα βραβείο θα βοηθούσε βέβαια.

Επιλέξατε να δημιουργείτε ταινίες μικρού μήκους γιατί είναι το «αναγκαστικό» πέρασμα στις ταινίες μεγάλου μήκους ή επειδή σημαίνει κάτι παραπάνω για εσάς;

Ακόμη και όταν καταφέρω να κάνω ταινίες μεγάλου μήκους, θα ήθελα να συνεχίσω να γυρνάω και μικρές.

Οι ταινίες μικρού μήκους είναι για τους «ρομαντικούς» σκηνοθέτες ή για αυτούς που δεν έχουν τα μέσα να κάνουν ταινία μεγάλου μήκους;

Το σινεμά είναι ένα. Η διάρκεια της ταινίας έχει διπλή σημασία. Η μία έχει σχέση με τη διάρκεια μιας τυπικής δίωρης παράστασης. Αντί για μια δίωρη ταινία ή μία ταινία μιάμιση ώρα που συνοδεύεται από μία δωδεκάλεπτη, μπορεί κάλλιστα να υπάρξει παράσταση με τρείς δεκαπεντάλεπτες, μία εικοσιπεντάλεπτη, δύο δεκάλεπτες και τρεις πεντάλεπτες ταινίες. Η άλλη σημασία της διάρκειας έχει σχέση με την ελευθερία του σκηνοθέτη. Στη μικρή ταινία θα γίνει άφοβα το πείραμα. Η μικρή ταινία θα τολμήσει να πρωτοπορήσει. Η μικρή ταινία είναι μορφοποιητικό εργαστήριο. Ο σκηνοθέτης που σνομπάρει την ταινία μικρού μήκους έχει πεθάνει σαν δημιουργός. Αλλά και ο μικρομικάς που κάνει μικρού μήκους προσκολλημένος σε ακαδημαϊκά πρότυπα, δέχεται απλά το ρόλο του κοριτσιού που πλέει μέσα στις γόβες της μαμάς του. Αν υποθέσουμε – κάτι που θεωρώ βέβαιο – ότι επέρχεται αργά η γρήγορα μία περίοδος ακμής της τέχνης του κινηματογράφου,  ο κόσμος θα βλέπει με το ίδιο ενδιαφέρον τις ταινίες της εποχής εκείνης, ανεξαρτήτως της διάρκειάς τους.

Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια στον χώρο του κινηματογράφου;

Τι άλλο από ταινίες; Πρώτα-πρώτα γιατί η δουλειά αυτή μου δίνει χαρά και δεύτερον γιατί θα ήθελα να προσπαθήσω να συμβάλλω όσο μπορώ στη δημιουργία ενός δυνατού, ανεξάρτητου κινηματογράφου στην Ελλάδα.  Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί νέοι σκηνοθέτες που καλό θα ήταν να αυτοομαδοποιηθούν ανάλογα με τις διαφορετικές θεωρητικές και μορφικές τους απόψεις.  Από ένα τέτοιο πολύχρωμο τοπίο μπορεί να γεννηθούν πολλά καλά έργα. Οι πόροι μπορούν να βρεθούν μόνο όταν υπάρχει αφόρητη πίεση δημιουργίας. Σκοπός μου είναι οι ταινίες μου να σταθούν άξιες να ανήκουν σε μία τέτοια εποχή αναγέννησης.

Τι είναι αυτό που κάνει σημαντική την τέχνη στη ζωή του ανθρώπου;

Δεν ξέρω για τους άλλους, αλλά για μένα είναι το οξυγόνο που αναπνέω.

Πρωτότυπο άρθρο:  http://www.shortfilm.gr/new.asp?id=162

S.L.V: Μία Παράσταση βασισμένη στην ταινία του Στήβεν Σόντερμπεργκ Sex, Lies and Videotapes

Τον Μάιο – Ιούνιο 2008 στο ArtHouse Bar Theater παρουσιάστηκε από την Mandoo η παράσταση SLV, σε σκηνοθεσία Κωστή Μπασογιάννη. Το έργο προβλέπεται να ανεβεί και πάλι τον Οκτώβριο στον ίδιο χώρο. Ακολουθεί κείμενο του σκηνοθέτη για την παράσταση.

Η ταινία «Σεξ, Ψέματα και Βιντεοταινίες προβλήθηκε στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα. Η επιτυχία της στο υπό διαμόρφωσιν τότε νεομικροαστικό κοινό της μικρής μας χώρας δεν σήμανε βέβαια και καμμιά αλλοίωση στην προκαθορισμένη πορεία προς την παρακμή που περιέγραφε η υπέροχη αυτή ταινία, αναφερόμενη βέβαια στην κοινωνία των ΗΠΑ. Η απόφασή μου να ελληνοποιήσω την ιστορία του SLV οφείλεται στην παρατήρηση ότι εκείνο που ίσχυε είκοσι χρόνια πριν στις ΗΠΑ, η καταλυτική παρακμή του θεσμού του Γάμου και της οικογένειας μαζί με τον εκφυλισμό του αμερικάνικου ονείρου, ισχύει σήμερα στην Ελλάδα συνοδεύοντας τον εξευτελισμό όλων των ιδρυτικών του νεοελληνικού κράτους μύθων. Στο θεματικό αυτό πλαίσιο οι αρχετυπικοί χαρακτήρες του έργου κινούνται και αλλάζουν με τη βοήθεια κάποιων μορφικών πειραματισμών.

Στην Παράσταση αυτή πειραματιστήκαμε με την ταυτόχρονη και επάλληλη χρήση μέσων όπως το βίντεο, η κινηματογραφική μοντάζ σεκάνς, οι παράλληλες δράσεις σε σκηνή και οθόνη, τόσο στην υπηρεσία της αφήγησης, όσο και σε μορφική ή συμβολική αποστολή. Το αποτέλεσμα θα κριθεί από τον θεατή και ελπίζω η συζήτηση που θα γίνει να αποδώσει τα αποτελέσματα που αξίζουν οι τόσοι μόχθοι των συντελεστών αυτής της παράστασης. Τους ευχαριστώ όλους και ιδιαίτερα τους ηθοποιούς που παλεύουν κάθε βράδυ με τον αδυσώπητο χρονικό περιορισμό και την μορφική παραξενιά του βίντεο, καλούμενοι σε κάποια σημεία να παίξουν με την ψυχρή και ακριβή ανάσα της οθόνης, προσπαθώντας να της δώσουν συγχρόνως ψυχή με την προσωπική τους ζωντανή παρουσία και τέχνη. Δεν είναι εύκολη η εργασία αυτή. Είναι όμως απαραίτητη, πιστεύω, στο θέατρο της εποχής μας, που δεν έχει άλλη επιλογή από την προσαρμογή στο μετακινηματογραφικό μάτι του σύγχρονου ανθρώπου.

Μια τέτοια εξέλιξη φιλοδοξεί να υπηρετήσει το πείραμα που θα δείτε στο SLV. Και τα συμπεράσματα δικά σας.

 

Κωστής Μπασογιάννης

Παρακμή

Δημοσιεύω μέρος της εισαγωγής του παραμελημένου και ευτυχώς ημιτελούς παραληρηματικού δοκιμίου μου με τίτλο «Παρακμή» – Αύγουστος 2007

Εισαγωγή

Αυτό που μέσα στη βαθειά σήψη του ο πολιτισμός μας ονομάζει αλλαγή εποχής, μετάβαση σε νέα εποχή ή, πολλές φορές μέσα στον ανυπόφορο ναρκισσισμό του, χαρακτηρίζει θρίαμβο του ελεύθερου κόσμου, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αθλιότητα του πιο αποτυχημένου κοινωνικά είδους ζωής που πέρασε ποτέ από αυτόν τον πλανήτη. Καταστροφική οποιαδήποτε επιλογή του. Φρικτά επώδυνη τόσο για τα υπόλοιπα μαρτυρικά είδη, όσο και για τό μόνο αγαθό μέρος της ύπαρξής του που δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον άνθρωπο ως πρόσωπο, ως ξεχωριστήύπαρξη, ένα θαύμα της δημιουργίας που έχει την εξουσία να αποκτά πρόσβαση προς τα υπόλοιπα θαυμαστά της πλάσης με χίλιους τρόπους, για την ακρίβεια με χιλίους διακοσίους ογδοντα δύο διαφορετικούς τρόπους, εκ των οποίων επίσημα αναγνωρισμένοι από την κοινωνικοπνευματική γραφειοκρατία είναι ευτυχώς μόνο τρεις, ενώ υποψήφιοι στη λαϊκή αγορά είναι άλλοι δύο εκ των οποίων μόνον ο ένας έχει βάσιμες ελπίδες να αναγνωρισθεί. Και λέγω ευτυχώς είναι αναγνωρισμένοι μόνο τρεις τρόποι προσβάσεως στη γνώση, διότι με τον αποκλεισμό αυτό από τους θεσμούς, αφήνεται μία ελπιδοφόρα ελευθερία στο κάθε ανθρώπινο πλάσμα να λειτουργεί κατά φύσιν εξωθεσμικά – όπως θα έλεγε ο θλιβερός πολιτευτής με τον δόλια πτωχό λόγο του. Αυτή η ελπίς που πάντοτε θα σιγοκαίει σαν σπίθα υποδαυλιστική της καύσεως του νεκρού πολιτισμού μας είναι η κινούσα την τέχνη μου ενέργεια, τέχνη που άρχισε με την αισθητική της παρακμής του πολιτισμού που τόσον αγάπησα καθώς μέσα του γεννήθηκα και αυξήθηκα τον προηγούμενο αιώνα, και τόσο μισώ, καθώς δεν ασκεί πλέον καμμία γοητεία πάνω μου. Επιθυμώ να πεθάνω εκτός, – κατά προτίμησιν σε θέση άνω αριστερά της σφαίρας του αθλίου κόσμου μας, που θα είναι πλέον τότε μόνον ιδικός σας, – προσδοκώντας να εύρω στην περιοχή αυτή του από εσάς αποκαλουμένου περιθωρίου, που ονομάζω αυθαιρέτως Ευτοπίαν ή Νέαν Αμπελον, συντρόφους ευφόρους και εκλεκτούς. Αλλά και αν δεν εύρω συντρόφους εκεί, θα υποστώ το τίμημα της μοναξιάς για την χάρη της αλήθειας.

Μετά την περιγραφή της παρούσης καταστάσεως ακολουθεί η ανάλυση των δεδομένων. Αυτό όμως συμβαίνει στην τυπική εμπειριστική επιστήμη. Κι εγώ μπούχτισα μέσα στα όρια και τη στενομυαλιά της μεθόδου αυτής. Γνωρίζω ότι ίσως δεν θα καταφέρω ποτέ θανατηφόρο πλήγμα στο πλοκαμωτό τέρας της μεθόδου που διδάχτηκα και που έχει επιβληθεί σε όλη την οικουμένη. Εν τούτοις επιμένω να μαστιγώνω τα δυνατά του πλοκάμια με όνειρα. Έτσι στην ανάλυση αντιπαραθέτω τις δυνάμεις ενός τεραστίου μεγέθους που άλλοι λεν τύχη, και άλλοι χάρη. Τύχη αγαθή ή χαλεπή, θέση ή άρση της χάριτος, να η μουσική ευλογία των αγγέλων της βούλησης, να η μορφή προβάλλει σαν ήλιος από τα σκοτεινά βουνά φωτίζοντας με καινή αρμονία τα όντα. Κατασκευάζω παίζοντας, μιμούμενος το Δημιουργό όπως τα παιδάκια μιμούνται τους μεγάλους και νοιώθουν την ηδονή που δεν θα νοιώσουν ποτέ άλλοτε, όσο έντονοι κι αν είναι οι οργασμοί που θα πετύχουν με τους αντιπάλους παρτεναίρ. Σ’ αυτούς που δεν πιστεύουν σε Δημιουργό, προτείνω να αντικαταστήσουν με μολύβι τη λέξη αυτή με τη λέξη Έρως ή με τη λέξη Υπέρτατο Ραδίκι, πάντα με κεφαλαία για να τα ξεχωρίζουμε από τα αγοραία…Ο Έρως, άλλο αδικομαλωμένο παιδί που το σύραν στο παζάρι προς εκποίησιν οι κοινωνικοί φορείς, με κοιτάζει μεταδίδοντάς μου τηλεπαθητικά ένα μυστικό κώδικα που δυστυχώς αν σας το πω θα με σταυρώσετε και δεν είμαι έτοιμος γι αυτό αφού πολύ φοβούμαι ακόμη. Φοβούμαι εκτός από την αντίδρασή σας που θα αποξηράνει την χλωρή μου κίνηση,  την δική μου ανταπόδοση του κτυπήματος που θα είναι σαδιστική, και δεν επιθυμώ να επαναλάβω ένα τόσο παλαιό και αποτυχημένο πείραμα όσο εκείνο του μαρκησίου, και μάλιστα απέναντι σε ένα σημερινό κοινο χιλιάδες φορές πιο διεφθαρμένο και υποκριτικό από εκείνο της εποχής του Σάντ. Δεν αξίζει τον κόπο τοιούτο κοινό. Η τέχνη είναι η μόνη διέξοδος, καθώς διαβαίνει όλες αυτές τις απόκρημνες ατραπούς σαν περιστέρι ή σαν γρύπας – το ίδιο είναι στην προκειμένη περίπτωση, γιατί το μόνο που χρειαζόμαστε είναι τα φτερά.

Τί μπορεί να ελπίσει κανείς μιλώντας στις μέρες μας για την τέχνη; Να απελευθερώσει ίσως τον αναγνώστη, αφού βέβαια έχει καταφέρει ένα καίριο πλήγμα στις αλυσίδες που κρατούν τον συγγραφέα δέσμιο του ίδιου του τού φόβου. Ν’ απελευθερώσει τον θεατή από τον περιοριστικό λόγο του προμοντερνισμού, του μετα­μοντερνισμού, αλλά και του ίδιου του μοντερνισμού, που συμ­πληρώνοντας τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, αποσύρεται εθελοντικά σε σκονισμένα ράφια και μισογκρεμισμένα κτίρια, περισσότερο νικημένος από τον χρόνο, παρά από κάποιο άξιο λόγου κίνημα. Θύμα περισσότερο του ανεγκέφαλου νεοφιλελευθερισμού που δεν είναι άλλος από τον νόμο της φθοράς και της σήψης. Ο θάνατος είναι βλαξ, αν δεχθούμε τον ορισμό της βλακείας ως την ενέργεια που προκαλεί ζημιά στους άλλους δίχως να προσφέρει τίποτε στον βλάκα. Μέσα όμως από τους σεσηπότες εγκεφάλους και τις από καιρό αποξηραμένες καρδιές των μεταμοντέρνων επιχειρούντων, θα βλαστήσει ένα δάσος. Και το δάσος αυτό κατατρώγοντας με τις ρωμαλέες του ρίζες τα άχρηστα κουφάρια των αναπτυσσομένων, θα δεσπόζει στην άνω αριστερή πλευρά του λεγόμενου περιθωρίου, όπου η πόλις Ευτοπία ή Νέα Άμπελος αναπτύσσεται. Και ιδού ένας νέος ορισμός της Ανάπτυξης που δίδει ο Μεγακλής Ιβηράτος και που ίσως να ισχύει στη νέα μου πατρίδα:

Ανάπτυξη είναι η νεοφανής οργάνωση των φυσικών μεγεθών και ποιοτήτων των συνιστωσών την πρώτη ύλη, με τρόπο ώστε το προκύπτον οικοδόμημα να είναι έργο υψηλής τέχνης, προϊόν παιγνίου ενηλίκων ή και ηλικιωμένων παίδων, αδιαλείπτως κρινόμενο και αναθεωρούμενο, διαρκώς και υποχρεωτικώς περιοριζόμενο με μηχανισμό αναδράσεως και αδυσώπητο έλεγχο του πολλαπλασιασμού, προς αποφυγήν υπερπλασίας καθώς και αυτόματη ρύθμιση της διαίτης προς αποφυγήν υπερτροφίας. Ο έλεγχος γίνεται εφικτός με την απελευθέρωση των ανθρωπίνων δεξιοτήτων και την αναπόφευκτη διαλεκτική μεταξύ των ποικίλλων προϊόντων τους – που οφείλει να παραμείνει διαλεκτική και όχι ανταγωνισμός – πράγμα που προϋποθέτει τον αποκλεισμό των εμπορικών κανόνων και την αποδοχή των όρων της απελευθέρωσης του βαθέως ανθρώπου και των ικανοτήτων του. Η αποδοκιμασία των εμπόρων που προτείνουν και επιβάλλουν με δόλιο τρόπο τα άχρηστα προϊόντα τους μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη της Ευτοπίας.

Βλέπουμε λοιπόν πόσο μεγάλες μαλακίες μπορεί να γράψει κανείς όταν έχει το θράσος να φαντάζεται Ουτοπίες ή Ευτοπίες, Νέες Ατλαντίδες ή Νέες Αμπέλους. Και βέβαια μπορεί να έχει κανείς δίκιο για τους εμπόρους, αλλά πώς να τους αποκλείσει κανείς; Να θανατώσει τα εκατομμύρια των πονηρών ηλιθίων αυτού του πλανήτη; και τότε θα μείνουν άλλα τόσα εκατομμύρια καλόκαρδων αφελών που συχνά τους ονομάζουμε όλους μαζί κοσμάκη, θα ακολουθήσουν άκριτα σαν πρόβατα κάποιους άλλους αρχηγίσκους, ίσως κάποιους που θα έχουν μάθει πολεμικές τέχνες και θα κατατρομοκρατούν τον κοσμάκη αυτό, ή μπορεί και να τον πείσουν με ανάλογα επιχειρήματα με αυτά που τον έπεισαν τους προηγούμενους αιώνες ότι αν αφήσει τις δυνάμεις της αγοράς ελεύθερες θα κερδίσουν όλοι. Με λίγα λόγια να τον πείσουν για άλλη μια φορά ότι ανακάλυψαν κάποιο άλλο αεικίνητο. Τί να κάνουμε, να τους θανατώσουμε κι αυτούς; μήπως να θανατώσουμε και τον κοσμάκη, ούτως ή άλλως άχρηστος είναι, και άλλως τε υποφέρει ο καημένος. Αλλά και αν ακόμη τους φάμε όλους αυτούς, ένα ακόμη πιο τρομακτικό σενάριο εκτυλίσσεται μπροστά μας: Θα μείνουν οι διανοούμενοι, οι καλλιτέχνες και οι επιστήμονες. Εδώ δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς για το μέλλον τους. Απλούστατα δεν θα επιβιώσουν. Μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες το ανθρώπινο είδος θα εξαφανισθεί μέσα σε φτώχεια, πείνα και αθλιότητα. Και όχι γιατί θα έχει καταστρέψει τη γη, όπως θα έκαναν οι άλλοι λεχρίτες που μόλις σκοτώσαμε, αλλά γιατί θα ξεχάσει να επιτελέσει ζωτικές λειτουργίες, όπως αυτές της αυτοσυντήρησης και της ανα­παραγωγής. Βεβαίως αρέσει πολύ σ’ αυτή την φυλή της ιντελιγκέντσιας να της λες ότι είναι βασανισμένη και σκληραγωγημένη, σχεδόν άτρωτη. Να την νανουρίζεις με ωραία και πονηρότατα στιχάκια που της υπόσχονται άσυλο στη φθορά, της τάζουν την ύπατη ανοσία στον αφανισμό. Να τη διαβεβαιώνεις ότι σε κάθε καταστροφή θα επιβιώνουν και θα κατακυριεύουν την υφήλιο σαν τις κατσαρίδες. Πολύ λίγοι έχουν την επίγνωση της φρικτής παργαμτικότητας ότι άν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί οι ηλίθιοι, οι κουτοπόνηροι έμποροι εξουσιαστές από τη μια και ο αφελής κοσμάκης από την άλλη, δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν οι ανίκανοι για οποιαδήποτε φυσική λειτουργία πνευματικοί λεγόμενοι άνθρωποι, οι οποίοι εν τούτοις συνεχίζουν μαζί με τους τυχοδιώκτες, κοσμοπολίτες και διαφόρους άλλους φυγάδες του κόσμου τούτου να είναι το άλας της γης και απολαμβάνουν ακόμη κάποιου – ελαχίστου πλέον – σεβασμού από όλους τους υπολοίπους που υποθετικά στείλαμε στα στρατόπεδα του βλακός θανάτου λίγο παραπάνω. Αλλά και αυτός τούτος ο σεβασμός δεν ξέρω αν οφείλεται σε ειλικρινή αναγνώριση της ποιότητας και αυθεντικό θάμβος μπροστά στο μεγαλείο των πνευματικών ανθρώπων, ή στο γεγονός ότι αυτοί οι διανοούμενοι, καλλιτέχνες και ερευνητές και δημιουργοί γενικώς, προμηθεύουν τον κοσμάκη και τους ηγέτες τους με τά απαραίτητα προϊόντα πολιτισμού που νομιμοποιούν, δίνοντας της μία επίφαση αίγλης και τάχα κουλτούρας, την παρακμιακή τους κατάσταση που σε απλά ελληνικά λέμε κατάντια. Και ιδού! Ο ερευνητής λογοτέχνης που γεμίζει χιλιάδες σελίδες με εκλαϊκευμένη επιστήμη – κοινωνιολογία, ιατρική, φυσική, μαθηματικά, οικολογία, μετεωρολογία, γεωπολιτική, θρησκεία, μεταφυσική, ακόμη και ιστορία, προπαντός ιστορία, προπαγανδίζει την ιδεολογία του κράτους σε όλους τους τόνους. Παληά νόμιζα ότι αυτοί οι μπεστσελεράδες ήταν πουλημένα τομάρια, αλλά αργότερα που απέκτησα περισσότερες εμπειρίες συνειδητοποίησα ότι τους είχα υπερτιμήσει. Δεν είναι παρά απλοί, ταπεινότατοι επαγγελματίες, ανήκοντες περισσότερο στην κατηγορία του κοσμάκη, που δεν έχουν τίποτε άλλο στο μυαλό τους από την καθ’ ομάδας στοχοποίηση των αγοραστών των βιβλίων τους. Έτσι παρασκευάζουν ένα μίγμα κειμένου, κάτι σαν μπεσαμέλ, με διάφορες παραλλαγές της συνταγής που η καθεμία απευθύνεται σε διαφορετική ομάδα, και δεν πρέπει να ξεφύγει πολύ από την βασική συνταγή γιατί τότε θα κόψει η μπεσαμέλ και ο λαός θα χασμουρηθεί. Αν ο επαγγελματίας είναι γάτα, μπορεί στοχεύοντας μ’ ένα σμπάρο δύο, τρία ή και παραπάνω τρυγόνια, ομάδες-στόχους δηλαδή, να πραγματοποιήσει πωλήσεις εκατομμυρίων αντιτύπων. Και αυτό λέγεται λογοτεχνία. Ανάλογα συμβαίνουν σε όλες τις τέχνες, στον κινηματογράφο και στα γράμματα και στις επιστήμες, και οι λόγιοι, οι καλλιτέχνες και επιστήμονες της «ανθρωπότητας» μπορούν να καμαρώνουν για την συμβολή τους στην πολιτισμική άνθηση με την μαζική παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων λαϊκού επιπέδου, με μία δόση ενσωματωμένης έρευνας, για να αποκτούμε και κύρος στον κοσμάκη, καιπολλά πολιτικώς ορθά στρογγυλέματα, για να μη μιλήσω για την πάση θυσία αποφυγή οποιασδήποτε αβλεψίας που θα μπορούσε να προσβάλει έστω και εμμέσως κάποιους συγκεκριμένους πολιτικούς, μαικήνες, οπλισμένους σαν αστακούς περιουσίους ή ουδόλως περιουσίους λαούς, όπως και τρελαμένους επιδόξους μάρτυρες που πάν για τα πιλάφια.

Τί σχέση μπορούν να έχουν οι παραπάνω τεχνίτες με τους προκατόχους τους αστέρες των περασμένων αιώνων; με τον Καμύ, τον Προύστ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Γκαίτε, ή τον Ντισάν, τον Κλέε, τον Πικάσσο, τον Σεζάν, τον Βαν Γκόγκ, τον Μονέ, ή τον Αντονιόνι, τον Μπέργκμαν, τον Αιζενστάιν, τον Κουλέσοφ, τον Κασσαβέτη, τον Ουέλς, τον Μπρέχτ, τον Φλέμινγκ, τον Πλάνκ, τον Παπανικολάου, τονΠαστέρ, τον Πασκάλ, τον Τέσλα; Και στη σαλάτα αυτή των αληθινών σταρ του πολιτι­σμένου κόσμου μπορούμε να προσθέσουμε εκατοντάδες άλλους. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι συνεχίζεται το έργο αυτών με τά αμήχανα κατασκευάσματα που διαβάζω τελευταία, ή για να είμαι πιο ακριβής μισοδιαβάζω, γιατί τα κλείνω πλέον στη μέση μην έχοντας καμμία τύψη συνειδήσεως, αφού το μόνο που μπορεί κανείς να πάρει από αυτά είναι πληροφορίες, και μάλιστα μη ξέροντας ποια από αυτές είναι έγκυρη και ποια φανταστική, ή – το χειρότερο – απλά πολιτικώς ορθή τοποθέτηση του συγγραφέα για να συμπλεύσει με την τρέχουσα – εγκεκριμένη ρότα της εποχής, που επιβάλλει και την επικρατούσα άποψη.

bassò…

Δημόσια εξάσκηση της τέχνης της γραφής

Στο ιστολόγιο αυτό δημοσιεύονται κείμενα του Κωστή Μπασογιάννη.

Mandoo cinema (Blogger)

Paracinema 21 (Blogger)

Bassò… (Blogger)

Kostis Bassogiannis (Myspace blog)

mpaso (YouTube Channel)

Γράφοντας εδώ ελεύθερα και δημόσια, θα ήθελα να διερευνήσω άν μπορει η τέχνη της γραφής να διαγράψει άλλες τροχιές μέσα από το ίντερνετ, χαρίζοντάς μας ίσως μία νέα αντίληψη της συγγραφής.

με υπομονή,

Bassò…